تحلیل انتقادی شبهه «ورود اخبار غیبی در نهج البلاغه» با تأکید بر علم امام و فضای صدور

براساس منابع موجود پیشینه تشکیک در نهج البلاغه به قرن ششم هجری برمی گردد. این تشکیک ها اقسام إسنادی, اسلوبی و محتوایی دارد. «ورود اخبار غیبی در نهج البلاغه» مربوط به مورد اخیر است. پیشگویی های دقیق حضرت علی(ع)از آینده در همان عصر نیز باعث تردیدهایی در ذهن مخاطبان از آگاهی آن حضرت(ع)به علم غیب می شد. علمی که به تصریح برخی از آیات منحصر به خداوند است. در قرون بعد شارحان به شناسایی اخباری از این دست و آوردن نمونه هایی فراتر از نهج البلاغه و اثبات وقوع آنها بر اساس منابع تاریخی اهتمام ورزیدند. در دوره معاصر برخی از پژوهشگران اهل تسنّن فراتر از پیشگویی وقایع آینده، تبیین معارف توحیدی، توصیف دقیق عالم مجرّدات و برخی از حیوانات و حشرات را مستلزم آگاهی از غیب دانسته اند و به همین سبب در اصالت نهج البلاغه تردید کرده اند. در پژوهش حاضر پس از شناسایی مواردی که ممکن است به نحوی با این شبهه مرتبط باشد، با دو راهکار به آنها پاسخ داده می شود. راهکار نقضی با ارائه نمونه هایی از علم غیب پیامبر(ص)محال بودن این علم را برای بشر نقض می کند. راهکار حلّی هفت رویکرد دارد. رویکرد قرآنی، علم غیب برخی از رسولان را ثابت می کند. رویکرد روایی به علم امیرمومنان(ع)و تعلیم خاصّ او از پیامبر(ص)توجه دارد. رویکرد عقلی-فلسفی و رویکرد عرفانی امکان آگاهی افرادی با نفوس پاک و صفای روح را از برخی امور غیبی اثبات می کند. رویکرد تاریخی پیشگویی های حضرت علی(ع)را با گزارش مورّخان و وقایع نگاران فریقین با آثاری قبل از تدوین نهج البلاغه و حتی تولد سیّدرضی(ره)نشان می دهد؛ رویکرد ادبی با توجه به اذعان عالمان سنّی بر صدور بخشهایی از نهج البلاغه از حضرت علی(ع)، دیگر قسمتهای این کتاب از جمله مغیبات را دارای سبک بیان و اسلوب واحد با آن بخشها می داند. در نهایت رویکرد کلامی به سوالات پدید آمده نزد برخی از شیعیان پاسخ می دهد و به تبیین گستره علم امام افزون بر تعلیم پیامبر(ص)می پردازد که از منابع علم مکتوب و غیرمکتوب بهره مند است. هدف علی بن أبی طالب(ع)از بیان اخبار غیبی متنوع است, نظیر تبیین معارف توحیدی، اثبات حقانیت خویش و گمراهی دشمنان با استوارسازی یاران و هدایت دشمنان غیرمعاند.